Mevrouw, de ‘Managerin’

Der, die, das …

Iedereen die ooit Duits heeft gehad op school, kent deze woordjes en weet dat die in de Duitse grammatica een nogal prominente rol spelen. Der staat voor ‘mannelijke’ woorden, zoals der Tisch of der Stuhl, die voor ‘vrouwelijke’ woorden, zoals die Kleidung of die Straße. 

 Bij personen en dieren nemen we mannelijk en vrouwelijk heel letterlijk en zo duiden we mannelijke personen en dieren normaal gesproken met der-woorden en vrouwelijke met die-woorden aan: der Mann, der Arzt, der König versus die Frau, die Ärztin, die Königin.

Een vrouwelijke vorm voor elk beroep

Het laatste is in Duitsland nogal van politiek en sociaal belang. Vrouwen, maar ook mannen hechten veel waarde aan het gebruik van vrouwelijke benamingen voor vrouwen. Het is algemeen aanvaard dat een vrouwelijke klant een Kundin, een vrouwelijke docent een Lehrerin en een vrouwelijke student een Studentin is. In het Nederlands is een vrouw wel ‘actrice’ en geen 'acteur', maar ze is gewoon ‘arts’. In het Duits daarentegen geldt de vrouwelijke vorm voor alle beroepen en functies. Onlangs zijn zelfs officiële vrouwelijke benamingen voor militaire rangen ingevoerd (bijvoorbeeld Offizierin) – vrouwen maken nu tenslotte ook carrière in het leger. 

‘Der Mitarbeiter’ is een man

Terwijl we in Nederland een woord als ‘medewerker’ als genderneutraal zien, zien de meeste Duitsers der Mitarbeiter als een woord om een man mee aan te duiden. Het is ongebruikelijk om een vrouwelijke medewerker zo te noemen. Het kan overkomen alsof vrouwelijke medewerkers genegeerd worden. Ook functiebenamingen, die van oorsprong Engels zijn, zoals manager, vallen onder deze regel. Een vrouw is geen Manager, maar een Managerin. Wanneer je het woord Manager gebruikt, zou je grammaticaal ook met er moeten doorgaan, want je kunt alleen met een mannelijk persoonlijk voornaamwoord naar een mannelijk zelfstandig naamwoord verwijzen.

Is het Nederlandse ‘arts’ of ‘medewerker’ echt genderneutraal?

Nederlanders vinden vaak juist vrouwelijke vormen, zoals ‘medewerkster’, seksistisch. Doordat ‘de’ en ‘een’ zowel mannelijk en vrouwelijk zijn, is het grammaticaal een stuk gemakkelijker om ‘medewerker’ als genderneutraal te zien. Maar toch, als iemand het over ‘een arts’ heeft, denk je dan aan een vrouw of een man of een ‘neutraal’ iemand? Onderzoek toont aan dat de meeste mensen dan toch een man in gedachten hebben. 

Hoe spreek je over groepen van mensen?

Dit is ook belangrijk als je het over een groep hebt. De meeste groepen bestaan uit zowel mannen als vrouwen en in Duitsland geldt het als politiek correct om daar in de taal rekening mee te houden. Begin een mailing aan klanten dan ook met Liebe Kundinnen und Kunden. In teksten zie je nogal eens de vormen KundInnen of Kund*innen – allemaal manieren om iedereen te benoemen. 

“Gendersternchen”

De vorm Kund*innen is de laatste tijd aan de ene kant heel populair, aan de andere kant sterk bekritiseerd. We hebben hier te maken met een Gendersternchen (‘gendersterretje’). Dat sterretje geeft aan dat niet alleen mannen en vrouwen, maar ook andere sekse-identiteiten ingesloten zijn. De nieuwste trend is om dit bij het uitspreken te laten horen, namelijk met een korte pauze tussen Kund en innen. Daar is niet iedereen blij mee. Als argument wordt vaak genoemd dat zoiets ‘ongrammaticaal’ zou zijn, dat het er lelijk uitziet en dat de taal niet politiek is. Maar we weten van andere discussies dat taal een belangrijke factor bij welke discriminatie dan ook is. 

Laat je adviseren

Wat is nu de beste manier om mensen in een mailing of op een website zakelijk in het Duits te benaderen? Je wilt niemand discrimineren of negeren, maar je wilt ook niet overbodig ingewikkeld formuleren. Laat je altijd adviseren door een vertaler of tekstschrijver die de situatie in Duitsland kent.

Blijf op de hoogte blijven van onze blogs

Geschreven door Katja B. Zaich, taaltrainer Duits bij Academie Aan de Angstel

Katja B. Zaich is Duitse en woont sinds 1996 in Nederland. Ze is gepromoveerde germaniste en werkt als taaltrainer, vertaler en auteur van het Prisma woordenboek.